«Μητερικό της Θράκης – Βίοι και Μαρτύρια Αγίων και Οσίων Γυναικών της Θράκης», εκδ. Παρατηρητής Θράκης, 2020
Ένα από τα αξιόλογα βιβλία των εκδόσεων «Παρατηρητής της Θράκης» είναι το έργο του Γιώργου Σ. Γκόζη «Μητερικό της Θράκης – Βίοι και Μαρτύρια Αγίων και Οσίων Γυναικών της Θράκης», σελ. 271.
Ήδη έχω παρουσιάσει κάποια βιβλία από αυτή τη σύγχρονη εκδοτική παρουσία, άρτια από αισθητική άποψη, ποικίλα και ολοκληρωμένα από άποψη περιεχομένου. Το τωρινό βιβλίο εντάσσεται στην τοπική ιστορία της Θράκης από την πλευρά των αγιολογικών κειμένων. Πρόκειται για έναν ενδιαφέροντα τομέα, πολύπλευρο και πολυεπίπεδο.
Θα μιλήσουμε συνοπτικά για τον συγγραφέα και το ποικίλο έργο του. Ο Γιώργος Σ. Γκόζης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1970. Σπούδασε στο τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στην ίδια σχολή, στον τομέα Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Χριστιανικής Γραμματείας, Αρχαιολογίας και Τέχνης. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου ειδίκευσης στην Αγιολογία. Η εργογραφία του στα ελληνικά Γράμματα, ως συγγραφέα έργων πεζού λόγου, περιλαμβάνει δημοσιεύσεις προσωπικών, αλλά και συλλογικών αφηγήσεων. Ενδεικτικά, κυκλοφορούν οι προσωπικές του εργογραφίες: «Θραύση Κρυστάλλων», (Μυθιστόρημα), Ποταμός, Αθήνα 2020· «Γκουανό», (Νουβέλα), Πόλις, Αθήνα 2016, Αφήστε με να ολοκληρώσω (Διηγήματα), Πόλις, Αθήνα, 2014, Ο νυχτερινός στο βάθος (Διηγήματα), Νεφέλη, 2002. Επίσης, έχει συμμετάσχει σε ανθολογίες και συλλογικά έργα, ενώ από το 2016 είναι τακτικό μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.
Δεν έχω εντρυφήσει στο λογοτεχνικό του έργο, από τις κριτικές όμως και τις βιβλιοπαρουσιάσεις των πεζογραφημάτων του αναδύεται ένας ζωντανός και ειλικρινής σύγχρονος λόγος. Αυτή είναι η εντύπωση που αποκόμισα και από το «Μητερικό της Θράκης». Ο συγγραφέας στο παρουσιαζόμενο βιβλίο του δεν διεκπεραιώνει μια εργασία χρέους. Ασκεί λειτουργία αγάπης στον άνθρωπο.
Διαβάζοντας το έργο του Γ. Σ. Γκόζη ήρθε έντονα μπροστά μου η μορφή του φίλου Νίκου Ματσούκα, που με το θεολογικό και κυρίως φιλοσοφικό και λογοτεχνικό έργο ασχολήθηκα και για το οποίο έγραψα αρκετές φορές. Στο εξαιρετικό αυτοβιογραφικό του «Μισού αιώνα έργα και όνειρα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης» (εκδ. Πουρναρά, 2003, σελ. 486) μιλά για την παρουσία και προσφορά του στη Θεολογική Σχολή, στο Αριστοτέλειο Π.Θ. και στην επιστήμη γενικότερα. Στάθηκα σε κάτι που μου είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση: η ανάγκη να γνωρίζουν οι φοιτητές/φοιτήτριες της Θεολογικής Σχολής Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά. Οι θεολόγοι έχουν να μελετήσουν τα πατερικά κείμενα, όχι βέβαια μεταφράζοντας στα νεοελληνικά τις ξενόγλωσσες μεταφράσεις! Το σημειώνω, γιατί απόλαυσα τις μεταφράσεις στα νεοελληνικά των «μητερικών» κειμένων. Συνηθίσαμε στα πατερικά κείμενα, καιρός είναι να δούμε και τα μητερικά. Ο Γ. Σ. Γκόζης δείχνει μεγάλη επιμέλεια στη χρήση της γλώσσας, όπως το διαπιστώνουμε από τον λόγο του.
Θα φωτίσουμε το περιεχόμενο του έργου. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε:
«Τo “Μητερικό της Θράκης” είναι μία συμπιληματική συλλογή αγιολογικών έργων, όπου εξιστορούνται ο βίος και η πολιτεία γυναικείων μορφών του Χριστιανισμού στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Θράκης, κατά τη διάρκεια μίας χρονικής διαδρομής που εκτείνεται από τα χρόνια των διωγμών μέχρι την άλωση της του Κωνσταντίνου. Η συλλογή αυτή, ωστόσο, δεν αυτοπεριορίζεται από τον τίτλο της ούτε μόνο στις Γυναίκες ούτε μόνο στη Θράκη. Απευθύνεται σε οποιονδήποτε, πιστό ή μη, αναζητά τη Μαρτυρία της εν Χριστώ ζωής, αδιάκριτα από την ανδρώα ή γυναικεία φύση που του δόθηκε, αλλά και σε κάθε μελετητή της ιστορίας της Θράκης, όπως αυτή καταγράφηκε στο πέρασμα δώδεκα χριστιανικών αιώνων.
Το βιβλίο δεν απευθύνεται σε έναν εκλεκτικό ή περίκλειστο κύκλο ειδικών. Αντιθέτως, απευθύνεται σε κάθε μέλος του πληρώματος της Εκκλησίας και σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο με ανησυχίες. Είναι μία ανοιχτή επιστολή επικοινωνίας του μέλους προς τη λατρεύουσα κοινότητα και αντίστροφα, αλλά και μία οριζόντια και κάθετη αναφορά. […]Τα πολύτιμα κείμενα των Μαρτυριών και των Βίων να σημειωθεί πως παρατίθενται και αποδίδονται – παράλληλα με το πρωτότυπο κείμενο – σε μία προσιτή νέα ελληνική, ώστε να γίνονται άμεσα και κατανοητά, χωρίς όμως να απομακρύνονται από το πνεύμα των συγγραφέων τους».
Ο φιλόλογος, Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο ΤΕΦ/ΔΠΘ Νεκτάριος Μουρδικούδης, που είναι ο γενικός συντονιστής της έκδοσης, σε σχετικό κείμενό του παρουσιάζει το έργο.
Γράφει για τη δομή του: Το κύριο μέρος του βιβλίου διαρθρώνεται σε τέσσερις βασικές ενότητες: 1. τα «Μαρτύρια» της οσιομάρτυρος Σεβαστιανής, της αγίας Γλυκερίας και των αγίων τεσσαράκοντα παρθενομαρτύρων και του διδασκάλου τους Αμμών – 2. τους «Βίους» της Αγίας Μαρίας της Νέας της εκ Βιζύης και της Οσίας Παρασκευής της Νέας της εξ Επιβατών – 3. το «Επίμετρο» για την Οσία Παρασκευή τη Νέα την εξ Επιβατών και τη θέση της στα Βαλκάνια –καθώς το σκήνωμά της σε βάθος αιώνων έχει μεταφερθεί από τους Επιβάτες της Μ. Ασίας στη Βουλγαρία, τη Σερβία αλλά και τη Ρουμανία όπου και βρίσκεται μέχρι σήμερα, και τέλος 4. το «Φωτογραφικό παράρτημα» εικόνων και ναών της βυζαντινής Θράκης, αλλά και των αγίων που αποτυπώνονται στις σελίδες του «Μητερικού», από διάφορες περιοχές της σύγχρονης δυτικής Θράκης, όπως Ορεστιάδα, Διδυμότειχο, Αλεξανδρούπολη, Λουτρά Τραϊνούπολης, Κομοτηνή, Ξάνθη, αλλά και από την κεντρική Μακεδονία, και τα Βαλκάνια, μαζί με τον Χάρτη της Βυζαντινής Θράκης, διά χειρός του συγγραφέα».
Ο ίδιος σε ένα σημείο της παρουσίασής του στην εφημερίδα “Παρατηρητής της Θράκης” σημειώνει: «Η θέση της γυναίκας στην Αγιοσύνη και δη ο τρόπος με τον οποίον αποτυπώνεται στους βίους των αγίων γυναικών έχει αποτελέσει μακροχρόνιο αντικείμενο έρευνας της ακαδημαϊκής κοινότητας, καθώς κάθε βίος είναι μοναδικός και ανοίγει νέα ερευνητικά μονοπάτια, αλλά και για τον καθημερινό αναγνώστη κάθε βίος έχει τη δική του αξία, καθώς παραδίδει διαφορετικά πρότυπα και χαρακτηρίζεται από διαφορετική λογοτεχνικότητα».
Το βιβλίο του Γ. Σ. Γκόζη θέτει το θέμα της παρουσίας των αγίων γυναικών. Έχω την εντύπωση ότι, όσο παρακολουθώ τη ζωή της σύγχρονης εκκλησίας, αγιοποιούνται κυρίως άντρες. Και σε τούτο το σημείο θυμήθηκα πάλι τον Νίκο Ματσούκα. Σε ένα πρόσφατο κείμενό μου με τίτλο: «Νίκος Ματσούκας – Πνευματικός άνθρωπος και Ορθοδοξία» (Ιούλιος, 2020) αναφέρομαι στο άρθρο της Μαρίας Χατζηαποστόλου «Η χειροτονία των γυναικών στη θεολογία του Νίκου Ματσούκα», που ανάμεσα στα άλλα σημειώνει:
«Ποια είναι, λοιπόν, η πρόταση του Νίκου Ματσούκα; […] Κατά την προσωπική μου γνώμη, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αργά η γρήγορα θα υιοθετήσει την ιερωσύνη των γυναικών. Τι μέλλει να πράξει η Ορθοδοξία; Εκείνο που πρέπει να κάνει η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι να προετοιμάζεται όχι με τέτοια σαθρά και επιζήμια θεολογικά επιχειρήματα αλλά με την άρτια κοινωνική οργάνωση της ζωής της, όπου άνδρες και γυναίκες με πλήρη ισοτιμία και ισότητα να εργάζονται αναδεικνύοντας πλούσιους καρπούς χαρισματικής ζωής και καλλιεργώντας την παιδεία και τον πολιτισμό».
Από τις γυναικείες μορφές της Θράκης που εκτεταμένα αναφέρεται στο έργο είναι η οσία Παρασκευή η Νέα. Η μορφή της μου έφερε στο νου την αγαπητή μου ποιήτρια και λαογράφο Κατίνα Βέικου Σεραμέτη (1913 – 1989) που γεννήθηκε στους Επιβάτες και έζησε στην Ξάνθη. Έγραψε ανάμεσα στα άλλα κείμενα για την πατρίδα της αναφερόμενη και στην Αγία Παρασκευή την Επιβατινή.
Η οσία Παρασκευή η Νέα: «Γεννήθηκε στους Επιβάτες της Θράκης σε αριστοκρατική οικογένεια και από πολύ μικρή έτεινε προς τα θεία, απεκδυόμενη τα πλούτη της, γεγονός στο οποίο αντιδρούσαν οι γονείς της χτυπώντας την. Η ίδια, σε μεγαλύτερη ηλικία, αποφάσισε να εγκαταλείψει την πατρική εστία, μοίρασε σε άπορους τα πολυτελή της ρούχα, κατευθύνθηκε στα Ιεροσόλυμα όπου ακολούθησε ασκητική ζωή, την οποία συνέχισε και όταν επέστρεψε αργότερα στην Καλλικράτεια, όπου και απεβίωσε. Η ανατρεπτικότητα και αυτού του βίου δεν έγκειται στις πρακτικές αγιοποίησης, αλλά στο ότι η Οσία Παρασκευή απεκδύθηκε του κοινωνικού της ρόλου, αυτού της μάνας και της συζύγου, ήρθε σε ρήξη με τα κοινωνικά στερεότυπα και την οικογένειά της, υπήρξε ισχυρογνώμων και θαρραλέα, και ακολούθησε τον δρόμο του Θεού μέσω από τι προσωπικές της αναζητήσεις» (Νεκτ. Μουρδικούδης).
Να σημειώσουμε ότι η οσία Παρασκευή γεννήθηκε στις πρώτες δεκαετίες του 10ου αιώνα (γύρω στο 910 – 930 μ.Χ.) και πέθανε σε ηλικία 27 ετών στην Καλλικράτεια.
Το πολύ ενδιαφέρον και συγκινητικό είναι ότι η οσία Παρασκευή η νέα έχει ναούς και τιμάται και έξω από την Ελλάδα, στη Βουλγαρία, Σερβία και Ρουμανία – είναι η αγία των Βαλκανίων, όπως λένε. «“Περίβλεπτον βλάστημα” της Βαλκανικής Ορθοδοξίας».
Αναζητώντας, μάλιστα, σχετικά στο διαδίκτυο, βρήκα ότι η ορθόδοξη ενορία της πόλης Τίας της νήσου Λανθαρότε των Καναρίων Νήσων, τιμάται επ’ ονόματι της Οσίας Παρασκευής της Επιβατινής (και υπάγεται πνευματικά στην Ιερά Μητρόπολη Ισπανίας).
Κλείνοντας το κείμενό μου συγχαίρω τον συγγραφέα και τον εκδότη του έργου, ελπίζοντας ότι θα παρουσιαστεί ένα έργο σχετικά με τους άνδρες και γυναίκες αγίους, οσίους, μάρτυρες της Μεγάλης Γης της Θράκης – ως μια ουσιαστική κατάθεση στην τοπική ιστορία και πολιτισμό.
*Ο Θανάσης Μουσόπουλος είναι φιλόλογος και συγγραφέας
Πρώτη δημοσίευση στον Παρατηρητή της Θράκης
