Η ιστορία της σερβικής λογοτεχνίας ξεκινάει με τα ανεξάρτητα θεολογικά έργα από την εποχή της δυναστείας των Νέμανιτς στον Μεσαίωνα. Κάπου εκεί οι ρίζες της χάνονται και μετά την απελεύθερωση από τους Τούρκους στον 19ο αιώνα τοποθετείται η εθνική της συγκρότηση. Έτσι λοιπόν η σερβική λογοτεχνία που έχει πλούσια λαϊκή παράδοση, ανοίγεται στα λογοτεχνικά είδη και στον κόσμο κυρίως από τον Μεσοπόλεμο και μετά. Παρότι οι δυο χώρες και οι δυο γλώσσες, η ελληνική και η σερβική είναι τόσο κοντά μεταξύ τους, δεν έχουμε στη χώρα μας πολύ μεγάλη εικόνα της σερβικής λογοτεχνίας. Ιδανικός για μια σύντομη γνωριμία κυρίως με τη σερβική πεζογραφία, είναι ο Γιώργος Γκόζης, ο οποίος είναι απόφοιτος της Σχολής Βαλκανικών Γλωσσών του Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (Ι.Μ.Χ.Α.) και έχει εντρυφήσει στη σλαβική ορθοδοξία.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις «Ρώμη» το βιβλίο με τίτλο «Γενναία εμπρός» και περιλαμβάνει μεταφρασμένα πεζά από τον ίδιο, από 25 Σέρβους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Ο Γκόζης επισημαίνει στο προλογικό σημείωμα του βιβλίου ότι ο δεύτερος εγκλεισμός της καραντίνας λειτούργησε ως αυτοματισμός, κινητοποιώντας πηγαία και αυθόρμητα την ανάγκη έκφρασης και επικοινωνίας της σερβικής πεζογραφίας.
Σύμφωνα με τον μεταφραστή, υπάρχουν αρκετοί Σέρβοι και ελάχιστες Σερβίδες συγγραφείς του 20ου αιώνα που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Σε προσωπικό επίπεδο ο Γιώργος Γκόζης αναφέρει ότι δεν γνωρίζει καμία άλλη ευρωπαϊκή λογοτεχνία που να αφηγήθηκε βιωματικά και τόσο πυκνά την εποχή της στη χρονική έκταση μόλις 100 ετών μιας και οι απαρχές της σύγχρονης σερβικής πεζογραφίας τοποθετούνται χρονικά εντός του 19ου αιώνα, συμβαδίζοντας με τη δημιουργία ενός εθνικού κράτους.
Τα μεταφρασμένα κείμενα δημοσιεύτηκαν αρχικά στο ψηφιακό λογοτεχνικό περιοδικό «Εξιτήριον». Στο βιβλίο «Γενναία εμπρός» δεν φιλοξενείται μόνο η μετάφραση από τα σερβικά στα ελληνικά, αλλά και η αντίστροφη μετάφραση από τα ελληνικά στα σερβικά. Στην ουσία το βιβλίο αυτό δεν περιέχει μια αλλά δυο μεταφράσεις. Προστέθηκαν επίσης τα ίδια τα πρωτότυπα κείμενα στην κυριλλική γραφή σε άμεση αντιπαραβολή με το μετάφρασμα, έτσι ώστε η έκδοση να λειτουργήσει αμφίδρομα τόσο για τον ελληνόφωνο όσο και για τον σερβόφωνο αναγνώστη. Η πιο ενδιαφέρουσα προσθήκη της έντυπης έκδοσης σε σχέση με τα κείμενα που δημοσιεύτηκαν στο «Εξιτήριον» είναι κάποιες γυναικείες φωνές της Σερβίας με τις οποίες «συναντήθηκε» ο μεταφραστής στο μεσοδιάστημα, έτσι ώστε να αριθμούν συνολικά 30 αφηγήσεις, 19 αντρών και 6 γυναικείων φωνών.
Για παράδειγμα φιλοξενείται πεζό κείμενο της Φρίντα Φιλίποβιτς (1913 – 2002) που ήταν επιζήσασα του Ολοκαυτώματος, ιδιαίτερα δραστήριο μάλιστα μέλος του γυναικείου κινήματος και η πρώτη συγγραφέας στη χώρα της που ασχολήθηκε με τη σεξουαλική εκμετάλλευση των Εβραίων γυναικών στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ακόμη, μέσα από το βιβλίο ταξιδεύουμε στην πάλαι ποτέ ενωμένη Γιουγκοσλαβία, μια χώρα με μεγάλη ιστορία, πολλές ανατροπές και κρυμμένες ομορφιές. Επί παραδείγματι, ακολουθεί ένα απόσπασμα από ένα πεζό κείμενο του Ντούσαν Μάτιτς (1898 – 1980) ποιητή, μεταφραστή, μυθιστοριογράφου, που ενέπνευσε το βελγικό ροκ συγκρότημα TC Matic να φέρει το επώνυμό του. Γράφει λοιπόν ο Matic για να μας ταξιδέψει στη Γιουγκοσλαβία: «Η Γιουγκοσλαβία μια μικρή χώρα μεταξύ των κόσμων! Ναι, μικρή χώρα, αν μετρηθεί με τα μέτρα της έκτασης και τα σταθμά της ανθρωπότητας, αλλά από εδώ κι όλο κάτω ως εκεί στη Γευγελή, από το Πόρετς ως την Αχρίδα είναι ένας ολόκληρος κόσμος, επειδή στο σταυροδρόμι των κόσμων, στο σταυροδρόμι Ανατολής – Δύσης, μεταξύ του ευρωπαϊκού και του αραβικού κόσμου ολόκληρη η ιστορία του κόσμου πέρασε μέσα από αυτά μας τα εδάφη…Το ταξίδι γίνεται ταξιδεύοντας!
Με αυτόν τον τρόπο το ταξίδι μετατρέπεται σε μια διείσδυση στην πυκνότητα του κόσμου εντός της ποικιλομορφίας του, η χώρα μας γίνεται εγγύτερη στον άγνωστο επισκέπτη, στις τοιχογραφίες μας, στα δικά μας τοπία, στις δικές μας πολιτείες ανακαλύπτει κάτι από τη δική του χώρα, από όλες τις χώρες ανακαλύπτει, μαζί ανακαλύπτουμε ότι ο κόσμος είναι ποικιλόμορφος, αλλά και πάλι ο ίδιος, πως η Χώρα μας είναι μία και ότι κάθε οντότητα, όσο κι αν ποικίλει, είναι όλες μαζί οι οντότητες του κόσμου, οντότητες οι οποίες ανήκουν σε όλους, πως η φιλία των λαών εκπληρώνεται με τη διατήρηση των ζωτικών μας διαφορών, έτσι ώστε αυτές οι διαφορές να μην επηρεάζουν πλέον καθόλου τη συνεννόηση των λαών… Εδώ ξεκινά η Γιουγκοσλαβία. Η πρώτη της Δημοκρατία, η Σλοβενία. Και η Ίστρια, όλη μας η χώρα σε μικρογραφία: λόφοι, πράσινο και θάλασσα. Και υπέροχες και αξέχαστες πόλεις και κωμοπόλεις». Κλείνοντας, ο Γιώργος Γκόζης αναφέρει κάτι ακόμη σημαντικό για το βιβλίο. Η σερβική γλώσσα λειτούργησε κι εξακολουθεί να λειτουργεί ως η αδιατάρακτη συνέχεια της ελληνικής από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, διατηρώντας με γενναίο τρόπο στοιχεία που η δική μας νέα ελληνική έχει οικειοθελώς απολέσει, όπως για παράδειγμα τη δοτική πτώση, τον δυικό αριθμό ή την αττική σύνταξη: διαβάζοντας κανείς σερβικά, διαβάζει ωραία ελληνικά.
Λάμπρος Αναγνωστόπουλος στην Larissanet:
https://www.larissanet.gr/2022/04/22/gennaia-empros-gia-gnorimia-me-ti-serviki-pezografia
